Хүн амын хөгжил, нийгмийн хамгааллын яам, Нийгмийн Даатгалын Ерөнхий Газраас Монгол Улсын Санхүүгийн Зохицуулах Хороо болон Нэгдсэн Үндэстний Байгууллагын Хөгжлийн Хөтөлбөрөөс хамтран хэрэгжүүлж буй “Бичил даатгалын зах зээлийн чадавхийг бэхжүүлэх” төслийн дэмжлэгтэйгээр “Даатгал-бидний амьдралд” сэдэвт сургалтыг Хөвсгөл аймгийн Мөрөн, Тариалан, Их-Уул, Тосонцэнгэл, Цагаан-Уул сумд, Увс аймгийн Улаангом, Зүүнговь, Малчин, Тариалан сумд 2013 оны 9 дүгээр сарын 16-28-ны өдрүүдэд амжилттай зохион байгууллаа.
Энэхүү сургалтын зорилго нь нийгмийн хамгаалалд нийгмийн даатгал, эрүүл мэндийн даатгал болон бичил даатгалын ач холбогдлын талаар хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч, малчид, ажил, хөдөлмөр эрхлээгүй иргэдэд мэдээлэл өгөх, Хөвсгөл, Увс аймгийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн ажилтан, сумдын байцаагчдад нийгмийн даатгалын хуулийг хэрэгжүүлэх арга зүйн зөвлөгөө өгөхөд оршиж байв.
Өнөөдөр бага дунд орлоготой, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч, малчид болон ажил хөдөлмөр эрхлээгүй иргэд нийгмийн даатгал болон бусад төрлийн даатгалд хамрагдаж чадахгүй байна. Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч, малчид, ажил, хөдөлмөр эрхлээгүй иргэд гээд улсын хэмжээнд нийгмийн даатгалд сайн дураар хамрагдаагүй 500.000 гаруй иргэн байна. Хөвсгөл аймаг 30,000 малчинтай, тэдний 60-70 орчим хувь нь, хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг, бага орлоготой, ядуу иргэдийн 50-аас илүү хувь нь даатгалд огт хамрагдаж чадахгүй байна.
Иргэдэд шууд хандсан энэхүү сургалтаар дамжуулж нийгмийн даатгал, эрүүл мэндийн даатгал, түүний ач холбогдлыг таниулан ойлгуулах нь нэн хэрэгцээтэй, тулгамдсан асуудлуудыг хөндсөн, цаг үеэ олсон, үр дүнтэй ажил болсныг Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын Сургалт сурталчилгаа, олон нийттэй харилцах хэлтсийн дарга Д.Эрдэнэбат цохон тэмдэглээд, “Сургалтанд хамрагдсан иргэд нилээд дугаар үүсгэж олон асуулт асууж байгаа нь тэдний идэвхи сайн байгааг харуулж байсан. Сургалтын хугацаа болон асуулт, хариулт төлөвлөсөн цагтаа багтахгүй, үргэлжлүүлэн манай мэргэжилтнүүдтэй биечлэн уулзаж зөвлөгөө авч байлаа.. Энэ нь нийгмийн даатгал, эрүүл мэндийн даатгалын талаар мэдээлэл авах хэрэгцээ их байгааг харуулж байна” гэж хэллээ.
2013 оны 9 дүгээр сарын 17-ны өдөр Хөвсгөл аймгийн Тариалан суман дээр болсон сургалтын дараа сайн дурын даатгалын гэрээ байгуулахаар 5 иргэн нийгмийн даатгалын байцаагчид хандсан нь энэ сургалтын бодит үр дүнг харуулж байна. Тус сургалтанд 200 орчим хүн оролцсон ч энэ мэдээллийг нэг хүн хамгийн багадаа 4-5 хүнд түгээхэд 800 гаруй хүнд мэдээлэл хүрэх юм. Сумуудад болсон сургалт бүрт 100 гаруй хүн оролцсон байна. Оролцогчдын нэг болох Увс аймгийн Улаангом сумын 6-р багийн иргэн Д.Дамбийжав “Нийгмийн даатгалд хамрагдаагүй хүмүүст, нэн ялангуяа залуучуудад маш хэрэгтэй сургалт боллоо. Би нийгмийн даатгалын ач холбогдлын талаар хүүхдүүддээ сайн хэлж ойлгуулна. Ер нь даатгалын талаар иргэд мэдээлэл муутай байдаг учраас ийм мэдээллийг иргэд, ялангуяа зах дээр наймаа хийж байгаа, гэртээ ажилгүй сууж байгаа хүмүүст сайн ойлгуулж, тэднийг нийгмийн даатгалд хамруулах хэрэгтэй” гэсэн юм.
Хөвсгөл аймгийн Мөрөн сумын 12-р багийн иргэн Р.Лхагвасүрэн эдүгээ гавьяаныхаа амралтанд суугаад тэтгэврийн даатгалынхаа үр шимийг хүртэж байгаа нэгэн. “Залуу байхад нийгмийн даатгалын ач холбогдлын талаар ойлгохгүй надаас мөнгө л аваад байх юм гэж боддог байсан. Одоо тэр үед нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж байсныхаа үр шимийг хүртээд ирэхээрээ ач холбогдлыг нь тун сайн ойлгож байна. Хувиараа хөдөлмөр эрхэлдэг, нийгмийн даатгалд хамрагдаагүй иргэдийг даатгалдаа сайн дураараа бүрэн хамрагдаасай гэж бодож байна “ гэж хэллээ.
Энэ удаагийн сургалтаар нийгмийн даатгал, эрүүл мэндийн даатгалын ач холбогдлыг иргэдэд түлхүү ойлгуулахын зэрэгцээ ердийн даатгалын ач холбогдол, үүнд эд хөрөнгийн даатгалын ач холбогдлын талаархи мэдээллийг оролцогсдод тайлбарлан хүргэсэн юм. Бичил даатгалын зах зээлийн чадавхийг бэхжүүлэх төслийн гол зорилго нь орлого багатай иргэд, эмэгтэйчүүдэд өдөр тутам тохиолддог эрсдэлээс хамгаалахад чиглэсэн бичил даатгалын бүтээгдэхүүнийг боловсруулан зорилтот бүлэгт хүргэх явдал билээ.
Нийгмийн даатгалын байгууллага нь 21 аймаг, 9 дүүрэгт хэлтэстэй, 360 суманд байцаагчтай тул нийгмийн даатгал, эрүүл мэндийн даатгал, бичил даатгалын ач холбогдлыг иргэдэд сурталчлан таниулахад сумдын нийгмийн даатгалын байцаагч нартай хамтран ажиллах боломжтой байна. Увс аймгийн Малчин сумын нийгмийн даатгалын байцаагч Н.Хоролсүрэн, Хөвсгөл аймгийн Тариалан сумын нийгмийн даатгалын байцаагч Д.Бадамням нар хэлэхдээ, “Улиралд нэг удаа болдог багийн өдөрлөгөөр, жилдээ хоёр удаа хөдөөгүүр явахдаа, түүнчлэн өдөр тутмын ажлынхаа үеэр нийгмийн даатгалын хуулийг сурталтчлан таниулахын зэрэгцээ бичил даатгалын ач холбогдлын талаар малчид, иргэдэд ойлгуулах талаар хамтран ажиллах боломжтой. Эд хөрөнгийн бичил даатгал гэдэг иргэдэд их хэрэгтэй зүйл. Бага хэмжээний мөнгө төлөөд ирээдүйд учирч болох их хэмжээний эрсдэлээс өөрийн бизнес, эд хөрөнгөө хамгаална гэдгийг ойлгуулах нь чухал юм” гэлээ.
Бичил даатгалын зах зээлийн чадавхийг бэхжүүлэх төслөөс гаргах гэж буй эд хөрөнгийн бичил даатгалын бүтээгдэхүүнийг борлуулах дэд бүтцийг бий болгох зорилгоор Мэдээллийн төвийг төсөлд хамрагдах аймгууд болох Хөвсгөл, Увс, Сэлэнгэ, Дорнод болон Улаанбаатар хотын Налайх, Хан-Уул дүүрэгт байгуулан ажиллуулах гэж байна.
Бичил даатгалын зах зээлийн чадавхийг бэхжүүлэх төслийн гол бүтээгдэхүүн нь гэр, хашаа, байшингийн даатгал юм. Энэ нь иргэдийн гэр, хашаа, байшинд учирч болзошгүй үер, ус, гал, цахилгааны зэрэг эрсдэлээс хамгаалах зорилготой. Бага орлоготой иргэдэд чиглэсэн даатгалын энэхүү бүтээгдэхүүний онцлог нь нэгдүгээрт, хураамжийн хэмжээ бага буюу тухайн иргэнд санхүүгийн дарамт бэрхшээл учруулахааргүй хямд үнийн тариф, бодлоготой байх; хоёрдугаарт, нөхөн төлбөрийг шийдвэрлэх хугацаа хурдан байх; гуравдугаарт, нөхөн төлбөрийг авахад бүрдүүлдэг бичиг баримт олон биш байх болно.
Санхүүгийн Зохицуулах Хорооны Ердийн Даатгалын хэлтсийн дарга, Бичил даатгалын зах зээлийн чадавхийг бэхжүүлэх төслийн орлогч захирал Б. Жавхлант хэлэхдээ “Иргэд даатгалд хамрагдаад түүнийхээ үр шимийг хүртэх механизмыг энэ төслөөр бий болгохыг бид зорьж байна” гэсэн юм.
Энэ удаагийн сургалт нь иргэдэд учрах нийгэм, эдийн засгийн эрсдэлийг бууруулан чадавхижуулахад даатгалын ач холбогдол,тэр дундаа нийгмийн болон эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдсанаар хүртэх үр шимийг сурталчлан таниулах, мөн эд хөрөнгийн даатгалын талаар ерөнхий ойлголт өгөх, нийгмийн даатгалын байцаагч нарт мэргэжлийн арга зүйн зөвлөгөө өгч чадавхижуулснаараа зорилгоо хангасан, үр дүнтэй ажил боллоо гэж Нийгмийн даатгалын ерөнхий газрын Сургалт сурталчилгаа, олон нийттэй харилцах хэлтсийн дарга Д.Эрдэнэбат дүгнэлээ.
Ийнхүү Хөвсгөл, Увс аймагт зохион байгуулагдсан “Даатгал бидний амьдралд” сургалт иргэдийн оролцоо сайн, идэвх өндөртэй байж амжилттай өндөрлөлөө. Энэхүү сургалт нь Бичил даатгалын зах зээлийн чадавхийг бэхжүүлэх төслийн сонгогдсон аймгууд Сэлэнгэ, Дорнод болон Улаанбаатар хотын Налайх, Хан-Уул дүүрэгт энэ 10, 11-р сард үргэлжлэн зохион байгуулагдана.
