Хэрэглэгчийн тусламж

1. Portal.ndaatgal.mn рүү нэвтэрч орохоор “имэйл хаяг мэдээллээс зөрүүтэй байна” гээд бүртгүүлж болохгүй байх?

nd8.ndaatgal.mn хаягаар орж, ажил олгогчийн эрхээр нэвтрэн “Захирлын мэдээлэл өөрчлөх” цэсийг дарж бүртгэлтэй мэйл хаягаа харах, өөрчлөх боломжтой. Мөн portal.ndaatgal.mn рүү хандаж ДАН системээр нэвтрэн орж өөрийн имэйл хаягаа өөрчлөх боломжтой.

2. Ажил мэргэжлийн ангилал, шимтгэлийн хувь зөрөөд байна?

Ажилтны ажил мэргэжлийн код, даатгуулагчийн төрлийг зөв оруулсан бол шимтгэл алдаагүй тооцогдоно. Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн 18.2-т заасны дагуу 2024.01.01 өдрөөс эхлэн ҮОМШӨ даатгалын шимтгэлийн хувь хэмжээг хөдөлмөрийн эрүүл ахуй, аюулгүй ажиллагааны шаардлага, эрсдэл бүхий ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлөөс хамааралтайгаар ялгавартай тогтоодог болсон. Нэг байгууллагын ажилтнууд ажлын байрны хөдөлмөрийн нөхцөлөөс шалтгаалан ялгаатай шимтгэлийн хувь хэмжээгээр төлнө. Portal.ndaatgal.mn-д “ажил мэргэжлийн код”, “даатгуулагчийн төрөл” татаж авч болохоор эксел файлаар байршуулсан байна.

3. Тайлангаа илгээхдээ өмнөх төлбөрийн үлдэгдлээ харахаар гарч ирэхгүй байна?

Энэ 3 дугаар сарын 1-ээс тайлангийн эхний үлдэгдэл татагдаж, харагдах боломжтой болно.

4. ААН, байгууллагын тайлан боловсруулахад шимтгэлээ буруу, дутуу татаад байна?

Ажилтны ажил мэргэжлийн код, даатгуулагчийн төрлийг зөв оруулсан бол шимтгэл алдаагүй тооцогдоно.

5. Өчигдөр хадгалчихсан тайлан өнөөдөр ороод харахаар хийгдээгүй гарч ирээд байх юм?

Та “НДШ тайлан”-“НДШ тайлан оруулах” дарахад хадгалсан тайлан гарч ирнэ. (засагдсан байгаа)

6. Portal.ndaatgal.mn рүү захирлаар нэвтэрч ороход байгууллага нь байхгүй, харагдахгүй байна?

nd8.ndaatgal.mn хаягаар орж, ажил олгогчийн эрхээр нэвтрэн “Захирлын мэдээлэл өөрчлөх”-ийг дарж захирлын мэдээллээ бүртгэнэ. Дараа нь portal.ndaatgal.mn хаягаар захирлын эрхээр нэвтэрч ороход байгууллага нь бүртгэгдсэн харагдана. Мөн хариуцсан байцаагчдаа хандаж байгууллагын эрхийг холбуулах боломжтой.

7. Гадаад захиралтай байгууллага Portal.ndaatgal.mn рүү нэвтэрч орж болохгүй байна?

Дан системээр нэвтэрч орох боломжгүй тохиолдолд харъяа Нийгмийн даатгалын газрын байцаагчтай холбогдон захирал, нягтлан бодогчоор бүртгүүлэн имэйл хаягаараа нэвтрэн орж болно.

8. Ажил олгогч тайлан тоон гарын үсгээр илгээх заавар байгаа юу?

Шимтгэл төлөлтийн тайлангаа тоон гарын үсгээр илгээх программын хөгжүүлэлт хийгдэж байна. Хөгжүүлэлт хийгдэхээр portal.ndaatgal.mn-д заавар байршуулна.

9. Тайлангаа хадгалахаар ажилчдын ургийн овог, овог нь алга болоод байгаа учраас тайлан илгээж болохгүй юм. Устгаад дахиад оруулахаар ажил мэргэжлийн код нь алга болчих юм? \ “Ажилтан” цэсэд бүртгэгдсэн ажилтнуудын мэдээллээ шалгаарай. Энд зөв бүртгэгдсэн бол алдаа гарахгүй. portal.ndaatgal.mn-д тавигдсан зааврыг үзээрэй. Болж өгвөл Excel файл руу давхар export-лоод хадгалаад яваарай. Ямар нэг мэдээлэл дутуу байвал буцаагаад export-лосон Excel файлаа импортлоод оруулах боломжтой.

10. ДАН системээр нэвтрээд захирлын имэйл хаягийг сольж болохгүй байна?

nd8.ndaatgal.mn хаягаар орж, ажил олгогчийн эрхээр нэвтрэн “Захирлын мэдээлэл өөрчлөх”-ийг дарж захирлын мэдээллээ бүртгэнэ. Дараа нь portal.ndaatgal.mn хаягаар захирлын эрхээр нэвтэрч ороход байгууллага нь бүртгэгдсэн харагдана. Мөн хариуцсан байцаагчдаа хандаж байгууллагын эрхийг холбуулах боломжтой байгаа.

11. 2023 оны 12 дугаар сарын ХЧТА тэтгэмж авах хоёр хүн байсан. Гэвч одоо харах гэсэн байхгүй болчихсон байх юм?

Харьяа Нийгмийн даатгалын газартай холбогдож 2 ажилтаны мэдээллээ өгч шалгуулна уу.

12. Тайлангаа илгээх гэтэл доорх ажилтнуудын мэдээлэл буруу гээд байх юм. Энэ алдааг яаж засварлах вэ?

Мэдээлэл нь буруу ажилтаны мэдээлэл ягаан болж харагдана. Алдаа заасан ажилтан дээр курсороо хүргэхэд ямар алдаа гарсан тайлбар харагдана. Гарсан алдааг засаад илгээх боломжтой. portal.ndaatgal.mn-д тавигдсан “Тайлан боловсруулах, илгээх” заавартай танилцаарай.

13. Тайлан шивээд хадгалсан боловч ажилтнуудын мэдээлэл хоосон байгаад байх юм?

Та “НДШ тайлан”-“НДШ тайлан оруулах” дарахад хадгалсан тайлан гарч ирнэ.

14. Ажил олгогчийн тайлан илгээх тухай тодорхой тайлбар, заавар, зөвлөгөөг цахим болон танхимын сургалтаар авах хүсэлтэй байна?

Аймаг, дүүргийн Нийгмийн даатгалын газрууд танхимаар болон цахимаар сургалт зохион байгуулж байна.

15. Шимтгэл төлөлтийн лавлагаа яаралтай авах шаардлагатай байна? (Зээл, виз, тендер)

Даатгуулагч болон ажил олгогчид 1 дүгээр сарын шимтгэл төлөлтийн лавлагааг харьяа аймаг дүүргийн Нийгмийн даатгалын газраас цаасаар гарган өгч байна. Банкуудад болон Төрийн худалдан авах ажиллагааны газарт мэдээлэл хүргүүлсэн. Эдгээр байгууллагууд Нийгмийн даатгалын байгууллагаас олгосон цаасан лавлагааг үйл ажиллагаандаа ашиглаж байна.

16. Гар утасны аппликейшний засвар хэзээ дуусах вэ? Portal.ndaatgal.mn рүү гар утсаар ороход гацаж, ашиглахад маш хүндрэлтэй байна?

Гар утасны аппликейшны программын хөгжүүлэлт хийгдэж байна. Хөгжүүлэлт хийгдэж дуусахаар мэдээллийг түгээнэ.

17. Системийн шинэчлэлтэй холбоотой цахимаар 2024 оны 1 дүгээр сарын СДД-ын шимтгэл төлж чадаагүй, нөхөн төлөх боломжтой юу?

Сайн дурын даатгалын гэрээний хугацаа дууссан бол шимтгэлийг нөхөн төлөх боломжгүй. Гэрээний хугацаа дуусаагүй байсан бол нөхөн төлөх боломжтой.

18. Даатгуулагч, ажил олгогч веб ашиглахтай холбоотой мэдээллийг хаанаас авах вэ?

“Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар”, “Нийгмийн даатгалын мэдээлэл зөвлөгөө” facebook хуудас, www.ndaatgal.mn, portal.ndaatgal.mn цахим хуудаснаас мэдээлэл авах боломжтой.

1. 2024 онд өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох иргэн хэдэн жил ажилласан бол бүрэн тэтгэвэр авах вэ?

2024 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс эхлэн өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох хүсэлт гаргасан эрэгтэй 60, эмэгтэй 55 насанд хүрсэн даатгуулагчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлсөн байвал зохих доод хугацаа нь 21 жил 9 сар бөгөөд түүнээс дээш хугацаанд нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж ажилласан бол өндөр насны бүрэн тэтгэвэр тогтоолгох эрхтэй.

2. Цэргийн тэтгэвэр тогтоолгосон хүн давхар энгийн өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох боломжтой юу?

Даатгуулагчийн энгийн байгууллагад шимтгэл төлж ажилласан хугацаа 10 ба түүнээс дээш жил байгаа тохиолдолд төрсөн ондоо харгалзах насанд хүрээд, жишээ нь 2024 онд эрэгтэй 61 нас 9 сар хүрээд, эмэгтэй 56 нас 9 сар хүрээд Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн тухай хуульд заасны дагуу өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгон авч болно.

3. 2021 онд 7 жилийн цалингийн дунджаар тэтгэврээ тогтоолгосон, 5 жилээр өөрчлөн тогтоолгож болох уу?

Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн тухай хуулийн 29 дүгээр зүйлийн 29.3 дахь хэсэгт заасны дагуу 2020-2023 онд дараалсан зургаа, долоон жилийн дундаж цалин хөлснөөс тэтгэврээ тогтоолгосон тэтгэвэр авагчийн тэтгэврийг таны хүсэлтэд үндэслэн 5 жилийн дундаж цалин хөлснөөс нэг удаа өөрчлөн тогтооно.

4. Миний тэтгэврийг 5 жилийн дундаж цалингаар өөрчлөхөд буурвал яах вэ?

Бууруулахгүйгээр хэвээр олгоно. Таны тэтгэврийг 5 жилийн дундаж цалингаар өөрчлөхөд тэтгэврийн хэмжээ нь өмнө авч байсан тэтгэврээс буурахаар бол таны тэтгэврийг бууруулахгүйгээр өмнө нь олгож байсан хэмжээгээр олгоно.

5. 2024 онд тэтгэврээ тогтоолгох 1969 онд төрсөн 55 настай эмэгтэй, 1964 онд төрсөн 60 настай эрэгтэй тэтгэврээ ямар аргаар бодуулж, тогтоолгох вэ?

Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн тухай хуулийн 6 дугаар зүйлийн 6.3 дахь хэсэгт 1960 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс 1979 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдөр хүртэл хугацаанд төрсөн даатгуулагч цалинд үндэслэсэн болон нэрийн дансны аргаас өөрөө сонгоно гэж заасан.

6. Гадаад улс оронд тодорхой хугацаагаар амьдарч байгаа тэтгэвэр авагчийн тэтгэврийг хэрхэн олгох вэ?

Тэтгэвэр тогтоолгосны дараа гадаад улс оронд түр хугацаагаар амьдрахаар явсан тэтгэвэр авагчийн тэтгэврийг оршин сууж байсан аймаг, сум, дүүргийн нийгмийн даатгалын байгууллага нь Нотариатын тухай хуулийн 41 дүгээр зүйлд заасны дагуу тэтгэврийг гэр бүлийн итгэмжлэгдсэн хүнд олгож болно.

7. Өндөр насны хувь тэнцүүлсэн тэтгэвэр тогтоох тохиолдолд тэтгэврийн хөнгөлөлттэй нөхцөлийг хэрэглэж болох уу?

Болохгүй. Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн тухай хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.2 дахь хэсэгт заасан тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нийтдээ 10-аас 20 хүртэл жил төлж, ажилласан, энэ хуулийн 5 дугаар зүйлийн 5.1.1 дэх хэсэгт заасан насанд хүрсэн (2024 онд эрэгтэй 61 нас 9 сар, эмэгтэй 56 нас 9 сар) даатгуулагч өндөр насны тэтгэврийг хувь тэнцүүлэн тогтоолгож авах эрх эдэлнэ. Даатгуулагчдад өндөр насны тэтгэврийг хувь тэнцүүлэн тогтоох тохиолдолд хөдөлмөрийн хөнгөлөлттэй нөхцөлийг хэрэглэхгүй гэж ойлгоно.

8. Тэтгэвэр тогтоолгосноос хойш хувийн нэг байгууллагад ажиллаж шимтгэл төлж байгаа. Тэтгэвэр дээр ямар нэгэн нэмэлт хийгдэх үү?

Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн тухай хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.2-т "тэтгэвэр авагч тэтгэвэр тогтоолгосноос хойш тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг албан журмаар төлсөн бол тэтгэврийн хэмжээг нэмэгдүүлэн олгоно" гэж заасан. Иймээс тэтгэвэр авагч хүсэлт гаргасан тохиолдолд нэмэгдлийг хийх бөгөөд тэтгэвэр авагч тэтгэвэр тогтоолгосноос хойш 6 сар ба түүнээс дээш хугацаанд шимтгэл төлсөн нөхцөлд анх тэтгэвэр тогтоолгоход баримталсан сарын дундаж цалин хөлснөөс тооцон шимтгэл төлсөн сар тутамд 0,125 хувиар тооцон нэмэгдүүлнэ.

9. Ямар нөхцөлийг хангасан тохиолдолд нас барсан тэтгэвэр авагчийн тэтгэврийн тодорхой хэсгийг эхнэр, нөхөрт нь олгох вэ?

Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн тухай хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1 дэх хэсэгт зааснаар нийгмийн даатгалын сангаас өндөр насны тэтгэвэр авагч нас барсан тохиолдолд түүний авч байсан сарын тэтгэврийн 20 хувиар тооцсон дүнгээр нөхөр эсхүл эхнэрийн сарын өндөр насны тэтгэврийг нь нэмэгдүүлэхээр заасан. Энэ тохиолдолд дараах шаардлагыг хангасан байна. Үүнд:  Гэр бүлийн тухай хуульд заасны дагуу бүртгүүлсэн;  20 ба түүнээс дээш жил хамт амьдарсан.

10. Архивын баримт үрэгдсэнээс цалингийн баримт олдохгүй байна. Тэтгэврээ хэрхэн бодуулах вэ?

Даатгуулагчийн өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох 1995 оноос өмнөх хугацааны цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлого нь архивын, эсхүл санхүүгийн баримтаар нотлогдох боломжгүй тохиолдолд тэтгэврийн хэмжээг Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдын 2023 оны “Тэтгэвэр тогтоолгох үндэсний ажил, мэргэжлийн жишиг цалин батлах тухай” А/136 дугаар тушаалыг баримтлан тооцно.

1. Одоо 60 настай тахир дутуугийн тэтгэвэр авдаг бол өндөр насны тэтгэвэрт шилжиж болох уу?

Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн 9 дүгээр зүйлийн 9.1-д зааснаар даатгуулагч нийгмийн даатгалын сангаас хоёр ба түүнээс дээш төрлийн тэтгэвэр тогтоолгон авах эрх зэрэг үүсвэл өөрт таатай нөхцөлтэй нэг төрлийн тэтгэврийг нэг удаа сонгож болно. Иймд даатгуулагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох шимтгэл төлж ажилласан хугацааны болон насны болзлыг хангасан тохиолдолд хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэврээ цуцлуулан өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгож болно.

1. Эцгээ нас барснаас хойш төрсөн хүүхэд тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр тогтоолгох хөдөлмөрийн чадваргүй хүний тоонд орох уу?

Орно. Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн тухай хуулийн 16 дугаар зүйлийн 16.1.1-д төрсөн, дагавар, үрчлэн авсан 19 нас хүрээгүй хүүхэд (үүнд эцгээ нас барснаас хойш төрсөн хүүхэд хамаарна)–ийг хамааруулахаар заасан. Иймээс эцгээ нас барснаас хойш 280 хоног буюу 9 сар 10 хоногийн дотор төрсөн хүүхдийг уг тэжээгчийн гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүнд хамааруулан тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр тогтооно.

1. Удаан хугацаагаар өвчилсөн тохиолдолд хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэмж олгох дээд хязгаар гэж байдаг уу?

Хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмж олгох хугацааны нэг удаагийн дээд хязгаар нь ажлын 66 өдрөөс хэтрэхгүй байна. Харин хорт хавдар болон сүрьеэгээр анх удаа өвчлөхөд ажлын 132 өдрийн хугацаанд тэтгэмж олгоно.

1.Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг 2 жил төлсөн. Жирэмсний тэтгэмж авахад сүүлийн 6 сар тасралтгүй төлсөн байх ёстой гэсэн байна. Энэ нь жирэмсэн болохоос өмнө 6 сар юмуу эсвэл лист авахаас 6 сарын өмнө гэсэн үг юмуу?

Тэтгэмжийн даатгалын шимтгэлийг жирэмсний чөлөө авахаас өмнө нийтдээ 12 сараас доошгүй хугацаанд, үүнээс сүүлийн 6 сард нь тасралтгүй төлсөн байх шаардлагатай. Өөрөөр хэлбэл жирэмсний эмнэлгийн хуудас бичигдэхээс өмнө эдгээр нөхцөлийг хангасан байх шаардлагатай.

2. Гадаад улсад ажиллаж амьдарч байгаа эх жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмжээ хэрхэн авах вэ?

Гадаад оронд түр хугацаагаар амьдарч байгаа эхэд тухайн орны эмнэлгийн байгууллагаас олгосон жирэмсний амаржсаны тодорхойлолтыг үндэслэн байнга оршин суух хаягийн бүртгэлтэй аймаг, дүүргийн нутаг дэвсгэрт орших эмнэлгийн байгууллагын эмнэлэг хяналтын комиссын хурлын шийдвэрээр жирэмсний эмнэлгийн хуудсыг олгодог журамтай. Хэрэв уг эх жирэмсний чөлөө авахаас өмнө нийтдээ 12 сар ба түүнээс дээш хугацаанд, үүнээс жирэмсний амралт авахын өмнөх сүүлийн 6 сард тасралтгүй тэтгэмжийн даатгалын шимтгэл төлсөн бол дээрх журмаар жирэмсний, амаржсаны эмнэлгийн хуудсаа бичүүлэн тэтгэмжээ бодуулах боломжтой.

3. Жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмжийг ямар хугацаанд олгох вэ?

Даатгуулагч эхэд жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмжийг жирэмсний амралт авсан сарын өмнөх шимтгэл төлсөн сүүлийн 12 сарын цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын дунджаас 100 хувиар тооцож 120 хоногийн, ихэр хүүхэд төрүүлсөн бол 140 хоногийн хугацаанд тус тус олгоно. Харин жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж бодох хугацаанд нийтээр тэмдэглэх баярын өдөр тохиосон бол уг өдрийг ажлын өдөртэй адилтган тооцно.

4. Жирэмсний эмнэлгийн хуудсаа хэзээ бичүүлэх вэ?

Жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж авах даатгуулагч эх эрүүл мэндийн байгууллагаас олгосон эмнэлгийн хуудас авснаас хойш 4 долоо хоногийн дотор, хүндэтгэн үзэх шалтгаантай бол 6 сарын дотор цахим, эсхүл цаасан хэлбэрээр нийгмийн даатгалын байгууллагад илгээнэ.

5. Цэргийн алба хаагч эхийн жирэмсний, амаржсаны тэтгэмжийг хэрхэн олгох вэ?

Тухайн цэргийн алба хаагч эхийг ажиллуулж байгаа цэргийн анги, байгууллага нь хуульд заасны дагуу уг эхэд жирэмсний, амаржсаны тэтгэмжийг 12 сард авсан цалин хөлсний дунджаас 100 хувиар бодож, 4 сарын хугацаанд, ажлын өдрөөр тооцож олгоно.

1. Нас барсан даатгуулагчийн гэр бүлийн гишүүнд олгох тэтгэмжийг ямар тохиолдолд олгох вэ?

Тэтгэмжийн даатгалын шимтгэлийг нийтдээ З6 сараас доошгүй хугацаанд төлсөн даатгуулагч ердийн өвчин, ахуйн ослын улмаас нас барсан, мөн Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн тухай хуульд заасан тэтгэвэр авч байсан иргэн нас барсан бол түүний гэр бүлийн гишүүнд тэтгэмж олгоно. Мөн даатгуулагч үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас нас барсан бол нас барсан даатгуулагчийн шимтгэл төлсөн хугацааг харгалзахгүйгээр түүний гэр бүлийн гишүүнд тэтгэмж олгоно.

2. Нас барсан даатгуулагчийн гэр бүлийн гишүүнд олгох тэтгэмж ямар хэмжээтэй байдаг вэ?

Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн 2023 оны 08 дугаар тогтоолоор баталсны дагуу нас барсан даатгуулагчийн гэр бүлийн гишүүнд олгох тэтгэмжийн хэмжээ 2 000 000 төгрөг, амьгүй донор болж эс, эд, эрхтнээ бусдад шилжүүлсэн даатгуулагчийн гэр бүлийн гишүүнд олгох тэтгэмжийн хэмжээ 3 500 000 төгрөг байна.

1. Хүүхэд асрах чөлөөтэй байгаа эхийн ажиллаж байсан байгууллага нь татан буугдсан тохиолдолд ажилгүйдлийн тэтгэмж олгох уу?

Хүүхдээ асрах чөлөө авахаас өмнө ажилгүйдлийн тэтгэмж авах эрхийг хангасан даатгуулагч эхийн хүүхдээ асрах чөлөөтэй байх хугацаанд, эсхүл ажилд ороод 9 сар хүртэлх хугацаанд ажил олгогч нь татан буугдсан, дампуурсан бол түүнд ажилгүйдлийн тэтгэмжийг олгоно. Ажилгүйдлийн тэтгэмж авах өргөдөл гаргахад хүүхэд асрах чөлөөтэй байсан бол уг чөлөөг авахын өмнөх ажилгүйдлийн даатгалын шимтгэл төлсөн байвал зохих хугацааны нөхцөлийг хангаж байгаа тохиолдолд чөлөө авахын өмнөх сүүлийн дараалсан 9 сарын цалин хөлсний данджаас ажилгүйдлийн тэтгэмжийг бодож, олгоно.

2. Нийгмийн даатгалын байгууллагаас ажилгүйдлийн тэтгэмж авч буй даатгуулагч нь ажилд орсон бол уг тэтгэмжийг зогсоох уу?

Ажилгүйдлийн тэтгэмж гэдэг бол ажилгүй болохоосоо өмнө ажилгүйдлийн даатгалын шимтгэлийг хуульд заасан болзол, журмын дагуу төлсөн, ажилгүй хүнд дараагийн ажилд орох хүртэлх хугацаанд тэтгэмжийн даатгалын сангаас амьжиргааны эх үүсвэр болгож, эргэж төлөгдөх нөхцөлгүйгээр сар бүр олгох мөнгөн хөрөнгө юм. Эндээс үзэхэд ажилгүйдлийн тэтгэмжийг тухайн даатгуулагчид ажилгүй байх хугацаанд нь олгоно гэсэн үг. Иймээс ажилгүйдлийн тэтгэмж авч буй даатгуулагч ажилд орсон бол түүний тэтгэмжийг ажилд орсон өдрөөс эхлэн зогсооно.

3.Урьд нь ажилгүйдлийн тэтгэмж авч байсан даатгуулагч дахин ажилгүйдлийн тэтгэмж авахад хэдэн сараас доошгүй шимтгэл төлсөн нөхцөлд дахин ажилгүйдлийн тэтгэмж авах эрх үүсэх вэ?

Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэмжийн тухай хуульд зааснаар урьд нь ажилгүйдлийн тэтгэмж авч байсан даатгуулагч ажилгүйдлийн даатгалын шимтгэлийг дахин 12 сар, үүнээс ажилгүй болохын өмнөх 3 сар тасралтгүй төлсөн бол ажилгүйдлийн тэтгэмж дахин авах эрх үүснэ.

4. Ажлаас халагдсанаас хойш хэд хоногийн дотор ажилгүйдлийн тэтгэмж авах хүсэлтээ гаргах вэ?

Ажилгүйдлийн тэтгэмж авах даатгуулагч өргөдлөө ажлаас чөлөөлсөн тухай ажил олгогчийн шийдвэр гарсан өдрөөс хойш 4 долоо хоногийн дотор, хүндэтгэн үзэх шалтгаантай бол 3 сарын дотор нийгмийн даатгалын байгууллагад цаасан, эсхүл цахим хэлбэрээр гаргана.

5. Ажилгүйдлийн тэтгэмжийг ямар хугацаанд авч болох вэ?

Даатгуулагчид ажилгүйдлийн тэтгэмжийг ажлаас чөлөөлсөн өдрийн дараагийн өдрөөс эхлэн ажлын 76 өдрөөр тооцож олгоно. Ажилгүйдлийн тэтгэмж бодох хугацаанд нийтээр тэмдэглэх баярын өдөр тохиосон бол уг өдрийг ажлын өдөртэй адилтган тооцож ажилгүйдлийн тэтгэмж олгоно.

1. Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх орлогын дээд, доод хэмжээ гэж юу вэ?

Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн 19 дүгээр зүйлийн 19.4 дэх хэсэгт “Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх, тэтгэвэр, тэтгэмж тогтооход баримтлах сарын цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын дээд хэмжээ нь албан журмаар даатгуулагчийн хувьд тухайн үед мөрдөж байгаа сарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 10 дахин, сайн дурын даатгуулагчийн хувьд 7 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тус тус тэнцүү байна” гэж заасан. Даатгуулагчийн шимтгэл төлөх сарын цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлогын хэмжээ нь (2024 оны 01 дүгээр сарын 01-нээс): • доод хэмжээ нь 660 000 төгрөг; • дээд хэмжээ нь албан журмын даатгуулагчийн хувьд 6 600 000 төгрөг (660 000 төгрөг х 10); • сайн дурын даатгуулагчийн хувьд 4 620 000 төгрөг (660 000 төгрөг х 7) байна.

2. Ажиллаж албан журмаар даатгуулж байгаад хүүхдээ асрах чөлөө авсан эхийн нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хэрхэн төлөх вэ?

Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн 21 дугаар зүйлийн 21.14 дэх хэсэгт зааснаар хүүхдээ 3 нас хүртэл асрах чөлөөтэй байгаа эх, эсхүл эцгийн нийгмийн даатгалын шимтгэлийг аж ахуйн нэгж, байгууллага нь тухайн үед мөрдөж байгаа хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс тооцон тэтгэврийн болон тэтгэмжийн даатгалын санд ажил олгогчийн төлбөл зохих хувиар тооцон сар бүр төлнө.

3. Аж ахуйн нэгж, байгууллагад ажиллаж буй тэтгэвэр авагч нийгмийн даатгалын шимтгэлээ хэрхэн төлөх вэ?

Ажил олгогч, хүнтэй хөдөлмөрийн гэрээ, ажил гүйцэтгэх, хөлсөөр ажиллах болон тэдгээртэй адилтгах гэрээний дагуу ажиллаж байгаа Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн тухай хууль, Нийгмийн даатгалын сангаас олгох үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөрийн тухай хууль, Нийгмийн халамжийн тухай хууль, Цэргийн алба хаагчийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд заасны дагуу тэтгэвэр тогтоолгосон тэтгэвэр авагч албан журмаар даатгуулж, тэтгэвэр, тэтгэмж, үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалын санд шимтгэл төлнө. Харин Нийгмийн даатгалын сангаас олгох тэтгэврийн тухай хуульд заасан өндөр насны тэтгэврийн насанд хүрсэн тэтгэвэр авагч өөрөө хүсвэл тэтгэврийн даатгалд даатгуулахгүй байж болно.

4. Ажил олгогч цалингаас суутган авсан нийгмийн даатгалын шимтгэлийг харилцагч нийгмийн даатгалын байгууллагад хугацаанд нь төлөөгүйгээс тэтгэврээ тогтоолгож чадахгүй 10 сар болж байна. Үүнийг хэрхэн шийдвэрлэх вэ?

Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн 32 дугаар зүйлийн 32.2.6-д ”Ажил олгогчийн буруугаас даатгуулагчид учирсан хохирлыг ажил олгогч бүрэн хариуцаж төлнө” гэж заасан. Иймээс дээрх шалтгааны улмаас даатгуулагчийн хугацаандаа тогтоолгож чадаагүй тэтгэврийн хэмжээгээр буюу 10 сарын тэтгэвэртэй тэнцэх хохирлыг ажил олгогч нь бүрэн хариуцаж төлнө. Хэрэв ажил олгогч нь тэтгэврийн хохирлыг барагдуулахгүй байгаа тохиолдолд даатгуулагч нь уг хохирлыг тухайн байгууллагаар гаргуулахаар харьяаллын дагуу шүүхэд нэхэмжилж шийдвэрлүүлж болно.

5. Ажлаасаа 6 сарын цалингүй чөлөө авсан хугацаандаа сайн дураар даатгуулж болох уу?

Болно. Энэ тохиолдолд даатгуулагч өмнөх шимтгэл төлж, ажилласан хугацаагаа тасалдуулахгүйн тулд цалингүй чөлөө олгосон тухай тушаал гарсан өдөр буюу сараас эхлэн оршин суугаа аймаг, сум, дүүргийнхээ нийгмийн даатгалын байгууллагад хүсэлтээ гарган нийгмийн даатгалд сайн дураар даатгуулж болно.

6. Гэрээт ажлын хөлснөөс нийгмийн даатгалын шимтгэл төлөх ёстой юу?

Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.4.10-т өмчийн бүх хэлбэрийн хуулийн этгээд, хүнтэй ажил гүйцэтгэх, хөлсөөр ажиллах болон тэдгээртэй адилтгах гэрээний дагуу ажиллаж байгаа ажилтан тэтгэвэр, тэтгэмжийн даатгалд албан журмаар даатгуулна гэж заасан тул нийгмийн даатгалын шимтгэл заавал төлөх үүргийг ажил олгогч болон даатгуулагч хүлээнэ.

7. Өглөө ажилдаа ирж явахдаа автын осолд өртсөн. Энэ ослыг үйлдвэрлэлийн осолд оруулж тооцох уу?

Нийгмийн даатгалын сангаас олгох үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний тэтгэвэр, тэтгэмж, төлбөрийн тухай хуулийн 3 дугаар зүйлийн 3.1.5-д “ажилдаа ирэх, буцах зам”-д осолд өртсөн тохиолдлыг үйлдвэрлэлийн осолд тооцохоор заасан. Тэгэхээр даатгуулагчийн ажилдаа ирж байх хугацаанд автын осолд өртсөн тохиолдлыг энэхүү хууль, тогтоолд заасны дагуу үйлдвэрлэлийн осолд оруулан тооцно.

1. Хүүхдээ асарч байгаа эхийн нийгмийн даатгалын шимтгэлийн 50 хувийг төр төлнө гэснийг тайлбарлаж өгнө үү?

Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн 21 дүгээр зүйлийн 21.21.1, 21.21.2-т зааснаар нийгмийн даатгалд сайн дурааыр даатгуулсан эх жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж авах эрх үүссэн бол уг эхийн хүүхдээ 3 нас хүртэл асарч байх хугацааны шимтгэлийн 50 хувийг даатгуулагч өөрөө, 50 хувийг нь тэтгэмжийн даатгалын сангаас төлнө. Харин жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж авах эрх үүсээгүй эхийн төлбөл зохих шимтгэлийн 50 хувийг төрөөс, 50 хувийг эх өөрөө төлнө.

2. Даатгуулагч иргэд нь албан журмын болон сайн дурын даатгалд давхар даатгуулж, шимтгэл төлж болох уу?

Болохгүй. Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.9 дэх хэсэгт “Нийгмийн даатгалд албан журмаар даатгуулсан хугацаанд сайн дураар давхар даатгуулахгүй” гэж заасан. Иймээс даатгуулагч нь ажил, хөдөлмөр эрхлэн албан журмаар даатгуулж шимтгэл төлж байгаа тохиолдолд сайн дурын даатгалд давхар даатгуулж шимтгэл төлөхгүй.

3. Оюутан нийгмийн даатгалд сайн дураар даатгуулж болох уу. Хэрвээ болох бол ямар төрлийн даатгалд хамрагдах вэ?

Оюутан цагаар ажиллах зэргээр цалин хөлс, түүнтэй адилтгах орлого олж байгаа бол нийгмийн даатгалд сайн дураар даатгуулж болно. Нийгмийн даатгалд сайн дураар даатгуулахын тулд өөрийн оршин суугаа газрынхаа нийгмийн даатгалын байгууллага (байцаагч)-д цахимаар эсхүл биечлэн хандаж сайн дурын даатгалын гэрээ байгуулна. Энэхүү гэрээнд шимтгэл төлөх сарын цалин хөлс, орлогын хэмжээ болон хамрагдах хугацааг тодорхой тусган баталгаажуулж, улмаар өөрийн мэдүүлсэн орлогоосоо нийтдээ 13.5%-иар тооцон нийгмийн даатгалын шимтгэл төлснөөр тэтгэврийн, тэтгэмжийн, үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний даатгалд тус тус хамрагдана гэсэн үг юм.

4. Сайн дураар даатгуулагч нийгмийн даатгалын шимтгэлийг ямар хугацаанд төлөх вэ?

Нийгмийн даатгалд сайн дураар даатгуулагч нь өөрийн орлогын байдалд нийцүүлэн шимтгэлээ ямар хугацаанд төлөхөө нийгмийн даатгалд даатгуулах гэрээндээ тусгаж өгнө. Даатгуулагч шимтгэлээ сар бүр, улирлаар, хагас жилээр төлөх боломжтой. Харин даатгуулагч сайн дураар даатгуулсан хугацаанд Иргэний хуулийн 343, 359 дүгээр зүйлд заасан ажил гүйцэтгэх, хөлсөөр ажилах гэрээ болон тэдгээртэй адилтгах гэрээгээр ажил гүйцэтгэсэн бол албан журмаар даатгуулж болно.

5. Нийгмийн даатгалд сайн дураар даатгуулагч нь албан журмын даатгалд даатгуулсан буюу ажилд орсон тохиолдолд гэрээг заавал цуцлах уу?

Цуцална. Сайн дураар даатгуулагч нь ажилд орсон тохиолдолд нийгмийн даатгалын байгууллагатай шимтгэл төлөлтийн тооцоогоо бүрэн хийж, гэрээгээ цуцлуулна.

6. БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллаж буй Монгол Улсын иргэн нийгмийн даатгалын шимтгэлийг яаж төлөх вэ?

Монгол Улсын Засгийн газар БНСУ-ын Засгийн газар хооронд 2006 онд “Нийгмийн хамгааллын тухай” хэлэлцээр байгуулсан. Мөн Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.3 дахь хэсэгт хөдөлмөрийн гэрээгээр гадаад улсад ажиллаж байгаа Монгол Улсын иргэн нь нийгмийн даатгалд албан журмаар даатгуулахаар зохицуулсан байдаг. Иймд дээрх хэлэлцээр болон Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуульд заасны дагуу Солонгос Улсад хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллаж буй Монгол Улсын иргэд нь нийгмийн даатгалд албан журмаар даатгуулна. Нийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн 2023 оны 12 дугаар сарын 04-ний өдрийн 9 дүгээр тогтоолоор баталсны дагуу БНСУ-д хөдөлмөрийн гэрээгээр ажиллаж буй Монгол Улсын иргэний сард төлөх тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийн хэмжээ 50 000 вонн байна.

7. Сайн дураар даатгуулагч нь үйлдвэрлэлийн осолд орсон тохиолдолд ослын актыг хаана хандаж тогтоолгох вэ?

Сайн дураар даатгуулагч нь үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогод өртсөн тохиолдолд оршин суугаа газрынхаа нийгмийн даатгалын газар (байцаагч)-т мэдэгдэнэ. Харин ослын актыг тухайн аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг даргын захирамжаар байгуулсан комисс тухайн гарсан осол, хордлогыг судлан бүртгэж тогтооно. Даатгуулагчийн хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг Эрүүл мэндийн магадлалын зөвлөл тогтооно.

1. Хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацаа тогтоолгоход эхлээд хаана хандах вэ?

Та харьяа аймаг (дүүрэг)-ийн сум (өрх)-ийн Эрүүл мэндийн төв, Нэгдсэн эмнэлэг, Бүсийн оношилгоо эмчилгээний төвд хандан эмчийн үзлэг, оношилгоо, шинжилгээнд хамрагдаж хөдөлмөрийн чадвар алдалт тогтоолгох үндэслэлтэй бол саналаа тухайн эрүүл мэндийн байгууллагын харьяа Эмнэлэг хяналтын комисст хүргүүлнэ.

2. Хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацаа тогтоох шийдвэрийг хэрхэн гаргадаг вэ?

Иргэн (даатгуулагч)-ний үндсэн болон хавсарсан өвчний үзлэг, шинжилгээ, онош, үе шат, эмчлэн эрүүлжүүлэх төлөвлөгөө, хяналтын хугацаанд хийсэн эмчилгээний үр дүнг судлан дүгнэж хөдөлмөрийн чадвар алдалтын шалтгаан хувь, хугацаа тогтоолгох үндэслэлтэй бол Эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комиссын хурлаар шийдвэрлэдэг.

3. Хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг шинээр тогтоолгохын өмнө хэдий хугацаанд эмчийн хяналтад байх вэ?

3-6 сарын хугацаанд эмчийн хяналтад эмчлэгдэж, өвчний онош, явц, хүндрэл, өвчтний биеийн байдлаас хамаарч хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацаа шинээр тогтоолгох эсэх асуудлыг шийдвэрлүүлнэ.

4. Ажил хөдөлмөр эрхэлдэг иргэн (даатгуулагч) хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацаа тогтоолгож болох уу?

Ердийн өвчний үед 90 хоног, үйлдвэрлэлийн осол, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчин, хорт хавдар, сүрьеэ өвчнөөр өвчилсөн тохиолдолд 180 хоногийн хугацаанд төрөлжсөн мэргэжлийн эмчийн хяналтад хянагдсаны дараа өвчний онош, явц, хүндрэл, өвчтөний биеийн байдлаас хамаарч хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг тогтоолгож болно.

5. Ямар болзлыг хангасан хүн нийгмийн даатгалын сангаас тахир дутуугийн тэтгэвэр авдаг вэ?

Нийгмийн даатгалын шимтгэлийг нийтдээ 20-оос доошгүй жил, эсхүл тахир дутуу болохын өмнөх 5 жилийн 3 жилд нийгмийн даатгалын шимтгэлийг төлсөн тохиолдолд ердийн өвчин, ахуйн ослын улмаас хөдөлмөрийн чадвараа 50-аас доошгүй хувиар алдаж тахир дутуу болсон бол тахир дутуугийн тэтгэврийг Нийгмийн даатгалын сангаас тогтоолгон авч болно. Дээрх шимтгэл төлөх хугацааг хангаагүй тохиолдолд нийтдээ 3-аас доошгүй жил тэтгэврийн даатгалын шимтгэл төлсөн байвал шимтгэл төлсөн нийт хугацаандаа ногдох тахир дутуугийн тэтгэврийг хувь тэнцүүлэн авна. Дээрх 2 болзлыг хангаагүй бол Нийгмийн халамжийн сангаас тахир дутуугийн тэтгэвэр авна.

6. Ажилд ороод нэг сар болоод үйлдвэрлэлийн осолд орсон бол тахир дутуугийн тэтгэврийг авах боломжтой юу?

Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлж ажилласан хугацааг үл харгалзан, үйлдвэрлэлийн ослыг тогтоосон акт болон Эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комиссын шийдвэрийг үндэслэн, Үйлдвэрлэлийн осол мэргэжлээс шалтгаалах өвчний даатгалын сангаас тахир дутуугийн тэтгэвэр тогтоолгох боломжтой.

7. Бүх сумдад нүүдлийн хурлыг хийх боломж байдаг уу?

“Нүүдлийн хурал зохион байгуулах заавар”-т “Сум дундын эмнэлэг болон 1 дүгээр зэрэглэлийн Сумын эрүүл мэндийн төвийг түшиглэн зохион байгуулна” гэж заасан байдаг тул сум бүрт нүүдлийн хурал хийх боломжгүй.

8. Нийгмийн даатгалын сангаас тахир дутуугийн тэтгэвэр тогтоолгоход ямар баримт бичгийгбүрдүүлэх вэ?

Иргэний үнэмлэх, нийгмийн даатгалын дэвтэр, хөдөлмөрийн дэвтэр, даатгуулагч 1995 оноос өмнө ажилласан хугацаандаа авсан хөдөлмөрийн хөлснөөс тэтгэвэр тогтоолгохыг хүсвэл хөдөлмөрийн хөлсний тодорхойлолт, Эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комиссын шийдвэр, үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогоор хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь хугацаа тогтоолгосон бол үйлдвэрлэлийн осол, хурц хордлогыг судлан бүртгэсэн акт (мэргэжлийн хяналтын улсын байцаагчаар баталгаажсан байх) хөдөлмөрийн нөхцөлийн тодорхойлолт, анх ажилд орох үеийн эрүүл мэндийн үзлэгийн хуудас зэрэг баримт бичгийг бүрдүүлнэ.

1. Ямар өвчтэй хүн хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацаа тогтоолгох вэ?

Тухайн өвчний үе шат, хүндрэл, өвчтөний биеийн байдлаас хамаарч Эрүүл мэндийн сайд, Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдын 2017 оны “Даатгуулагч (иргэн)-ийн хөдөлмөрийн чадвар алдалтыг тогтооход баримтлах өвчний жагсаалт, хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь хэмжээ, хугацааг шинэчлэн батлах тухай” А/39, А/12 дугаар хамтарсан тушаалд заасан өвчний жагсаалтын дагуу хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг тогтооно.

2. Хэдэн хувиар хөдөлмөрийн чадвар алдсан тохиолдолд тахир дутуугийн тэтгэвэр авах эрх үүсэх вэ?

Ердийн болон ахуйн ослын улмаас хөдөлмөрийн чадвараа 50-аас доошгүй хувиар, мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас хөдөлмөрийн чадвараа 40-өөс доошгүй хувиар алдсан тохиолдолд тахир дутуугийн тэтгэвэр авах эрхтэй.

3. Хөдөлмөрийн чадвар алдалтыг хэдэн хувиар тогтоолгосон тохиолдолд хөдөлмөрийн чадвараа бүрэн алдсан гэж үзэх вэ?

-Хөдөлмөрийн чадвараа 70 буюу түүнээс дээш хувиар алдсан бол бүрэн алдсан -Хөдөлмөрийн чадвараа 50-69 хувиар алдсан бол хагас (хэсэгчлэн) алдсан гэж үзнэ.

4. Хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг шинээр тогтоолгоод Нийгмийн даатгалын хэлтэс (тасаг)-т баримт бичгийг өгснөөс хойш хэд хоногийн дотор тахир дутуугийн тэтгэврийг тогтоох вэ?

Нийгмийн даатгалын байгууллагад иргэн (даатгуулагч) 14 хоногийн дотор баримт бичгийг бүрдүүлж өгсөн байна. Нийгмийн даатгалын байгууллага баримт бичгийг хүлээж авснаас хойш 30 хоногийн дотор тахир дутуугийн тэтгэврийг тогтоон шийдвэрлэнэ.

5. Хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг ямар хугацаанд сунгуулах вэ?

Хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь хугацаа дуусахаас өмнө буюу хойно 14 хоногийн дотор хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг сунгуулах боломжтой.

6. Хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг сунгуулахын тулд хяналтын эмчээс гадна өөр төрөлжсөн мэргэжлийн эмч нарт үзүүлэх шаардлагатай юу?

Эмчлэн эрүүлжүүлэх төлөвлөгөө, явцын хяналтын дагуу төрөлжсөн мэргэжлийн эмчид үзүүлж, холбогдох оношилгоо, шинжилгээг зайлшгүй хийлгэх ёстой.

7. Ямар тохиолдолд хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг өөрчлөн тогтоодог вэ?

Иргэний биеийн байдал, оношилгоо, шинжилгээний үзүүлэлтүүд, өвчний явц, хүндрэл зэргээс шалтгаалан хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацаа, заалтыг өөрчлөн тогтоож болно.

8. Ял эдлэж байгаа ялтан хоригдохоосоо өмнө хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацаа тогтоолгосон бол сунгуулж болох уу?

Болно. Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын сайд, Эрүүл мэндийн сайдын хамтарсан 2016 оны 11 дүгээр сарын 15-ны өдрийн А/243, А130 А/25 тоот “Зааварт өөрчлөлт оруулах тухай” тушаалын 1.1-т ...шүүхээр ял эдэлж буй ялтны ХЧА-ыг шинээр тогтоохгүй ба зөвхөн урьд тогтоолгосон ХЧА-ын хувь, хугацааг сунгах эсэх асуудлыг тухайн хорих байгууллагын харьяа аймаг /дүүрэг/-ийн Эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комисс шийдвэрлэнэ... гэж заасны дагуу хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг сунгана.

9. Гадаадад удаан хугацаагаар амьдарч байгаа Монголын иргэншилтэй иргэн Монголдоо хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг сунгуулах боломжтой юу?

Тухайн орны Эрүүл мэндийн байгууллагын тодорхойлолтыг баталгаажсан орчуулгын төвөөр орчуулсан орчуулга болон тус улсад суугаа манай улсын Элчин сайдын яамны тодорхойлолт, бусад бичиг баримтын хамт харьяа аймаг (дүүрэг)-ийн Нийгмийн даатгалын хэлтсийн дэргэдэх Эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комисст хандан хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацааг сунгуулж болно. -Хөдөлмөрийн чадвараа 50-69 хувиар алдсан бол хагас (хэсэгчлэн) алдсан гэж үзнэ.

10. Багш мэргэжилтэй, шуугианаас болоод чих дүлийрэлттэй болсон. Ажлаа өөрчлөх гэхээр албан ёсны шийдвэрээ авч ир гэсэн, хаанаас авах вэ?

Эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комиссын хурлаар орж хөдөлмөрийн нөхцөл сольсон шийдвэр гаргуулан өөрийн эрүүл мэндэд харшлахгүй таарч тохирох ажил хийж болно.

11. Ажил хөдөлмөр эрхэлдэг иргэн (даатгуулагч) Эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комиссын хурлаар орж ажлын цаг хорогдуулсан шийдвэр гарсан тул цалинг бүтэн олгох уу?

Хөдөлмөрийн хуулийн 67 дугаар зүйлийн 67.2 дахь заалтад ...хорогдуулсан цагийг бүтэн ажилласнаар тооцож олгоно... гэж заасан байх тул Эмнэлэг хөдөлмөрийн магадлах комиссын шийдвэрийг үндэслэн ажилласан цагийн хөлсийг бүтнээр тооцож олгоно.

12. Хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацаа тогтоолгон тахир дутуугийн тэтгэвэр авч өөртөө тохирсон ажил хөдөлмөр эрхэлж байгаа хүн хөдөлмөрийн чадвар алдалтын хувь, хугацаа тогтоолгосон тухайн өвчний оношоороо хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмж авч болох уу?

Даатгуулагч тухайн өвчний улмаас хөдөлмөрийн чадвараа тодорхой хэмжээгээр алдаж үүний улмаас тахир дутуугийн тэтгэвэр тогтоолгон авч байгаа тул уг өвчний оношоор хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмж авах боломжгүй.